হর্ল মেগট...Whorl maggot

সেউজী ধৰণী

হর্ল মেগট- আহুৰ বতৰৰ এটা সমস্যা

ডঃ চাদিকুল হুছেইন

আহুৰ বতৰত নতুনকৈ ৰোৱা গোছাবোৰৰ পাতৰ কাষত পোকে খোৱা চিন এটা প্রায়ে দেখা যায়। প্রথম অৱস্থাত দেখা পাতল হালধীয়া সৰু অংশটো লাহে লাহে মুগা বৰণীয়া হৈ পৰাৰ লগতে পাতখিলা সামান্য দো খাই পৰে। আক্রমণৰ মাত্রা বেছি হ’লে পাতবোৰ গছৰ পৰা ছিঙি সৰি যায়। জলসিঞ্চনৰ সুবিধা থকা অঞ্চলত ইহঁতৰ প্রাদুর্ভাৱ বেছি হয়। এয়া হর্ল মেগটৰ আক্রমণৰ চিন। কণীৰ পৰা ফুটি ওলোৱাৰ পাছতে ইয়াৰ পাতল হালধীয়া বৰণৰ পলুবোৰ গা-গছত চক্রকাৰে থকা পাতৰ ( leaf whorle ) মাজলৈ সোমাই যায় আৰু লেটা নবন্ধালৈকে তাতে থাকি পাতৰ সেউজীয়া ভাগ খাই থাকে। সেয়া বাহিৰৰ পৰা দেখা নাযায়। আক্রান্ত অংশটো ভালদৰে পৰীক্ষা কৰিলে সৰু পলুবোৰ দেখা যায়। ধান ৰোৱাৰ এমাহলৈকে গোছাটোত আন কীট-পতংগৰ আক্রমণ নহ’লে হর্ল মেগটৰ বাবে উৎপাদনত বিশেষ প্রভাৱ নপৰে । অৱশ্যে চপাওঁতে কিছু পলম হয়। ডৰাটোত থকা পানীয়ে ইহঁতক আকর্ষণ কৰে। সেয়ে সেউজ সাৰ হিচাপে এজলা মেলা পথাৰত হর্ল মেগটৰ আক্রমণ কম হয়। ৰোৱাৰ খুব কম দিনৰ পাছতে ইহঁতে ধাননি ডৰাত আক্রমণ কৰে বাবে কঠীয়াৰ শিপা ঔষধেৰে শোধন কৰি ৰুলে আক্রমণৰ মাত্রা কম হয়। পথাৰত আক্রমণ দেখাৰ পাছত ঔষধ প্রয়োগ কৰিলে বিশেষ কাম নিদিয়ে।

হর্ল মেগট আক্রান্ত গোছা

  

হর্ল মেগট আক্রান্ত গোছা

ছবি সমূহ নয়ন বৰাৰ সৌজন্যত

সুমথিৰা টেঙা আৰু চাহৰ মিশ্রিত খেতি...Orange and Tea mixed cropping...

   সেউজী ধৰণী

  সুমথিৰা টেঙা আৰু চাহৰ মিশ্রিত খেতি--- স্বনিয়োজন আৰু আর্থিক উন্নয়নৰ সম্ভাৱনীয়তা

ডঃ অমৃত চন্দ্র বৰবৰা

      

সুমথিৰা টেঙাৰ খেতি আৰু উৎপাদনৰ বাবে অসম বিশেষকৈ তিনিচুকীয়া  জিলা ভাৰতৰ ভিতৰত বিখ্যাত। দূৰ অতীতৰ পৰা কৰি অহা এইবিধ খেতিয়ে জিলাখনৰ গ্রাম্য অর্থনীতি আজিও সবল কৰি আছে।  কিন্তু যোৱাটো শতিকাৰ নব্বৈ দশকৰ পৰা এইবিধ লাভজনক খেতিৰ পৰিসৰ তথা উৎপাদন ক্রমে কমি অহা পৰিলক্ষিত হয়। এনেহোৱাৰ  কাৰণ বিচাৰি দেখা গ’ল যে সুমথিৰা বাৰীসমূহৰ অৱনতি আৰু ক্ষুদ্র চাহ বাগিচাৰ অগ্রাসনৰ বাবে এইবিধ লাভজনক খেতিৰ পৰিসৰ তথা উৎপাদন ক্রমে কমি আহিছে। আনহাতে সুমথিৰা বাৰীসমূহৰ অৱনতিৰ কাৰণ অনুসন্ধান কৰি দেখা গ’ল যে উপযুক্ত পৰিচর্যাৰ অভাৱত বাৰীসমূহ মৃতপ্রায় অৱস্থা আছে। এনে বহু অৱনিত বাৰীত কৃষকে সুমথিৰাৰ পৰিবর্তে চাহখেতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে। অর্থাৎ দুবিধ কাৰকৰ বাবে সুমথিৰা টেঙাৰ পৰিসৰ আৰু  উৎপাদন কমিবলৈ লৈছে। ইয়াৰ এবিধ হ’ল কাৰিকৰি আৰু আনবিধ আর্থ-সামাজিক।

আন যি কোনো শস্যৰ দৰে সুমথিৰা টেঙাৰ খেতিতো নানান বিধ পোক-পৰুৱা,ৰোগ-ব্যাধিয়ে দেখা দিয়ে।এইবোৰৰ নিৰাময় ব্যৱস্থা আৰু গছবোৰৰ পৰিপুষ্টিৰ অভাৱ হ’লে বাৰীসমূহৰ অৱনতি হয়। অনুসন্ধানত প্রায় প্রতিখন বাৰীতে পোক-পৰুৱা, ৰোগ-ব্যাধিৰ উপযুক্ত নিৰাময় ব্যৱস্থাৰ লগতে পৰিপুষ্টিৰ অভাৱ পৰিলক্ষিত হয়। আনহাতে আর্থ-সামাজিক কাৰণসমূহৰ ভিতৰত প্রথমে দেখা গ’ল যে যিহেতু সুমথিৰাৰ খেতিৰ পৰা  বছৰৰ এটা নিদিষ্ট সময়তহে উপার্জন পোৱা যায় সেয়ে কৃষকসকলে আর্থিক অৱস্থাৰ বাবে বছৰৰ প্রথম ভাগতে  বাৰীবোৰ প্রায় আধামুলীয়াকৈ মধ্যভোগীক বিক্রি কৰি দিবলগীয়া হয়। এনে বাৰীবোৰত কৃষকসকলৰ সাৰ,ঔষধ আদি কিনি প্রয়োগ কৰাৰ মানসিকতা নাথাকে। কাৰণ এই ব্যয়ৰ বাবে যি উৎপাদন বাঢ়িব সেয়া মধ্যভোগীজনেহে লাভ কৰিব। গতিকে সুমথিৰা বাৰীবোৰ ক্রমে অৱহেলিত হৈ থাকি যায়। এনে অৱহেলিত বাৰীবোৰেই সময়ত মৃতপ্রায় হৈ পৰে।  

       আর্থ-সামাজিক কাৰণসমূহৰ ভিতৰত দ্বিতীয় কাৰণটো হ’ল ক্ষুদ্র চাহ খেতিৰ অগ্রাসন। বিগত শতিকাৰ আশী দশকৰ পৰা অসমত ক্ষুদ্র চাহখেতিৰ আৰম্ভ হয়। উজনি অসমত প্রধানকৈ তিনিচুকীয়া জিলাত ঠিক এই সময়ৰ পৰাই সুমথিৰা বাৰীসমূহৰ অৱনতি প্রকটহৈ পৰিছিল, যাৰ বাবে সুমথিৰা গছবোৰ শুকাই মৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। এনে মৃত গছবোৰ উভালি কৃষকে চাহপুলি ৰুবলৈ ধৰে। লাহে লাহে সুমথিৰাৰ মাজত চাহগছ ৰোৱাৰ এটা ঢৌ আৰম্ভ হ’ল। সময়ত কৃষকসকলে চাহখতিৰ পৰা বছৰৰ অধিক কাল প্রতি সপ্তাহত এক নির্দিষ্ট উপার্জন পাবলৈ সক্ষম হ’ল। চাহখেতিৰ এনে লাভজনক দিশটো দেখি বহুতো কৃষকে সুমথিৰাৰ সুস্থ গছবোৰো উভালিবলৈ কুণ্ঠাবোধ নকৰিলে। এইদৰে প্রায় এটা দশকৰ ভিতৰত উজনি অসমত  সুমথিৰা খেতিৰ পৰিসৰ লক্ষ্যণীয়ভাৱে হ্রাস পাবলৈ ধৰে।

              সুমথিৰা বাৰীত দেখা দিয়া এনে সমস্যাবোৰৰ সমাধান বিচাৰি কৰা পৰীক্ষাৰ পৰা দেখা গ’ল যে চাহ আৰু সুমথিৰাৰ সংমিশ্রত খেতিৰ দ্বাৰা সুমথিৰাৰ মৃতপ্রায় গছবোৰৰ পুণৰুদ্ধাৰ কৰাৰ লগতে আর্থিকভাবে যথেষ্ট লাভবান হ’ব পৰা যায়। ইতিমধ্যে অৱনমিত বাৰীসমূহত দেখা দিয়া ৰোগ-ব্যাধি তথা পৰিপুষ্টিৰ দিশত কৰা গৱেষণাৰ ফলাফলসমূহ এনে মিশ্রত খেতিত প্রয়োগ কৰি আশানুৰূপ ফল পোৱা গৈছে। এনেহোৱা বাবে কৃষকসকল এইবিধ মিশ্রিত খেতিৰ প্রতি আৰু অধিক আগ্রহী হৈ উঠা  পৰিলক্ষিত হৈছে। কাৰণ এনে মিশ্রিত বাৰীত মার্চ-এপ্রিল মাহৰ পৰা প্রতি সপ্তাহত চাহপাত তুলিব পৰা যায় যিটো কাম ডিচেম্বৰ মাহলৈকে অব্যাহত থাকে। এই সময়চোৱাত হোৱা উপার্জনৰ কিছু অংশ সুমথিৰা গছৰ যতন লোৱাত ব্যয় কৰি মৃতপ্রায় গছবোৰ উপার্জনক্ষম কৰি তুলিব পৰা গ’ল। আনহাতে নবেম্বৰ- ডিচেম্বৰ মাহত চাহপাতৰ সলনি সুমথিৰা চিঙিব পৰা হয়। ফলত কৃষকজনে প্রায় গোটেই বছৰ এক নিশ্চিত উপার্জন পাবলৈ সক্ষম হয়। এনেহোৱা বাবে চাহৰ লগতে সুমথিৰাৰ পৰিসৰ ক্রমে বাঢ়ি অহা দেখা গৈছে যিটো অতি শুভ লক্ষণ।

অৱনিত সুমথিৰা বাৰীৰ পুন: উৎপাদনক্ষম কৰণ পদ্ধতি

১)ফল চপোৱাৰ পাছত অর্থাৎ ডিচেম্বৰ-জানুৱাৰী মাহত ৰোগত আক্রান্ত, পোকে আক্রমণ কৰা, মৰি শুকাই যোৱা, বতাহ বা অন্য কাৰণত ভগা আৰু অথালি-পথালিকৈ থকা ডালবোৰ কাটি পৰজীৱী উদ্ভিদ যেনে:- কপৌফুল, শেলুৱৈ আদিবোৰ গছৰ পৰা আঁতৰাই দিব লাগে। কটা অংশত লগে লগে বৰড’ মলম সানি দিব লাগে। ইয়াৰ পাছত বাৰীখনত  বেভিষ্টিন নামৰ ঔষধৰ ০.১ শতাংশ মিশ্রণ ছটিয়াই দিব লাগে।

২) প্রতিজোপা গছৰ গুৰিত ১ কি:গ্রা: কৃষিত প্রয়োগ কৰা চূণ ভালদৰে ছটিয়াই পাতলকৈ কোৰ মাৰি মাটিৰ লগত মিহলাই অম্লতা সংশোধন কৰিব লাগে।

৩) বছৰত দুবাৰ- ফেব্রুৱাৰী-মার্চ আৰু চেপ্তেম্বৰ-অক্টোবৰ মাহত ৬৭০  গ্রাম ইউৰিয়া, ৯৪০ গ্রাম চুপাৰ ফচফেট আৰু ৫০০ গ্রাম পটাছ সাৰৰ লগত ৩.৭৫ কি:গ্রা: খলিহৈ  মিহলাই  প্রতিজোপা গছৰ গুৰিত প্রয়োগ কৰিব লাগে। এই মিশ্রণটো গছৰ গুৰিৰ পৰা ৪৫ চে:মি: ঠাই বাদ দি গছৰ কেউকাষে শিপাই আৱৰি থকা অংশটোত দি পাতলকৈ কোৰ মাৰি মাটিৰ লগত মিহলাই দিব লাগে।

       ৪)মজাঁ খোৱা  আৰু ছাল খোৱা পোক নিয়ন্ত্রণৰ বাবে মার্চ-এপ্রিল মাহত গছৰ গুৰিৰ পৰা প্রায় ১ মি: ওপৰলৈকে গছৰ কাণ্ডত চূণ আৰু ঔষধৰ প্রলেপ এটা দিব লাগে। তাৰবাবে এক কি:গ্রা: চূণ আৰু ৫০ মি:লি: মন’ক্রটফচ নামৰ কীটনাশক ঔষধবিধৰ ১০ লি: পানীত মিহলাব লাগে। এই মিশ্রণটোত ফেবিকল জাতীয় আঠা মিহলালে প্রলেপটো বহুদিনলৈ গছৰ কাণ্ডত লাগি থাকিব।

 ৫) গছৰ কাণ্ডত মজাঁ খোৱাই বিন্ধা কৰা দেখিলে  প্রথম অৱস্থাত তাঁৰ এডালেৰে খুচি পলুটো মাৰিব পৰা যায়। কিন্তু পলম হ’লে বিন্ধাবোৰত ঔষধ দিবলগীয়া হ’ব। তাৰবাবে নভান অথবা ডাইমেক্রণ নামৰ ঔষধৰ ০.০৫% মিশ্রণত তিওৱা কপাহ বিন্ধাবোৰ ভিতৰলৈ সুমুৱাই গোবৰ মাটিৰ মিশ্রণেৰে প্রলেপ দি বিন্ধাবোৰ  বন্ধ কৰি দিব লাগে।

৬)শিপা গেলা বেমাৰ নিৰাময় কৰিবলৈ চোকা কটাৰীৰে আক্রান্ত অংশৰ ছালবোৰ ৰুকি এৰুৱাই চাফা কৰি ওপৰত বৰড’ মলম (এভাগ চূণ+ দুভাগ তুতিয়া+ তিনি ভাগ লিনতেল) সানি দিব লাগে। তদুপৰি ৰিড’মিল এম, জেদ -৭২ নামৰ ঔষধৰ ৫ গ্রাম প্রতি লিটাৰ পানীত মিহলাই গছৰ গুৰিত প্রয়োগ কৰিব লাগে। এমাহমানৰ পাছত একেদৰেই বৰড’ মিশ্রণ প্রয়োগ কৰিব লাগে।

৭) ফলৰ ঠাৰি পচাঁ বেমাৰে দেখা দিলে গছত ফল ধৰাৰ লগে লগে অর্থাৎ মে’ মাহৰ পৰা দুমাহৰ অন্তৰে অন্তৰে তিনিবাৰ ০.১ শতাংশ বেভিষ্টিন  ছটিয়াব লাগে।

      সুমথিৰা আৰু চাহ গছৰ মিশ্রিত খেতিৰ নির্দেশনা

 ১) সুমথিৰা পুলিৰ পৰা কমেও ১ মিটাৰ আতঁৰৰ পৰাহে চাহ পুলি ৰোপন কৰিব লাগে।

 ২) সুমথিৰা পুলি ৰোপনৰ দূৰত্ব ৫মি: x ৫মি: আৰু চাহ পুলি ৰোপনৰ দূৰত্ব ১.১ মি: x ০.৭৫ মি: হোৱা উচিত।

 ৩) সুমথিৰা গছৰ গুৰিৰ ডালসমূহ পয্যায়ক্রমে ১ মি: উচ্চতালৈকে কাটি দিব লাগে আৰু চাহ গছৰ ডালবোৰ এনেদৰে কলম কৰিব লাগে যাতে সুমথিৰা গছৰ চাৰিওকাষে ১মি: ব্যাসার্ধ পৰিস্কাৰ হৈ থাকে।

 ৪) সুমথিৰা আৰু চাহ গছৰ অনিষ্টকাৰী কীট পতংগ আৰু ৰোগ নিয়ন্ত্রণৰ বাবে অনুমোদিত ঔষধ আৰু সাৰ বিধিগত ভাৱে প্রয়োগ কৰা উচিত।

৫) বন-বাত বা অপতৃণ নিয়ন্ত্রণৰ বাবে গ্লাইফ’ছেট ৪১ এছ,এল নামৰ অপতৃণনাশক ঔষধবিধ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।

       উপৰুক্ত নির্দেশনাৱলী সুচাৰু ৰূপে মানি সুমথিৰা আৰু চাহৰ     মিশ্রিত খেতিৰ যোগেদি আর্থিকভাৱে লাভবান হ’ব পৰা যায়। ইতিমধ্যে উজনি অসমৰ বহুতো কৃষকে এই সম্ভাৱনীয়তাক সকাৰ ৰূপ দিবলৈ আগবাঢ়ি অহা দেখা গৈছে, যাৰ বাবে চাহৰ লগতে আন এক লাভজনক খেতিয়ে পুনৰ গা-কৰি উঠিব বুলি আশা কৰিব পাৰি।

      

        লেখক: মুখ্য বিজ্ঞানী, টেঙা গৱেষণা কেন্দ্র, তিনিচুকীয়া; ম’বাইল: ৯৫০৮২৭২৮২৯

      

              

জীৱাণুসাৰ... Biofertilizer

                                      

        সেউজী ধৰণী

জীৱাণুসাৰ

ডঃ চাদিকুল হুছেইন

এডৰা মাটিত বহু বছৰ ধৰি খেতি কৰি থাকিলে স্বাভাৱিক কাৰণতে মাটিৰ উর্বৰা শক্তি কমি আহে। এনে মাটিৰ উৰ্বৰতা শক্তি বৃদ্ধিৰ বাবে প্রধানকৈ ৰাসায়নিক সাৰৰ ওপৰত নির্ভৰ কৰা হয়। সম্প্রতি এটা হিচাবত দেখা গৈছে যে ভাৰতবৰ্ষত ২০২০ চনত যি পৰিমাণৰ খাদ্যসামগ্রীৰ আৱশ্যক হ’ব সেইখিনি উৎপাদন কৰিবলৈ ২৮.৮ মিলিয়ন টন ৰাসায়নিক সাৰৰ প্রয়োজন হ’ব। আনহাতে সেই সময়লৈ দেশে কেৱল ২১.৬ মিলিয়ন টন সাৰ উৎপাদন কৰিবলৈহে সক্ষম হ’ব। অৰ্থাৎ ৭.২মিলিয়ন টন সাৰৰ ঘাটি পূৰাবলগীয়া হ’ব। ৰাসায়নিক সাৰৰ এনে নাটনিৰ বাবে সামগ্রীবিধৰ মূল্য ক্রমে বাঢ়ি যাব, যাৰ বাবে খাদ্যশস্য উৎপাদনত নানান সমস্যাই দেখা দিব। এনে সমস্যাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ বর্তমান বিজ্ঞানীসকলে ৰাসায়নিক সাৰৰ বিকল্প হিচাপে  জৈৱিক সাৰৰ  বিষয়ে চিন্তা-চচ্চা কৰিছে। আনহাতে  জৈৱিক কৃষিৰ অগ্রগতি হোৱাৰ বাবেও জৈৱিক সাৰৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি পাব ধৰিছে। এনে বহুবোৰ কাৰণৰ বাবে বর্তমান ৰাসায়নিক সাৰৰ বিকল্প অথবা পৰিপুৰক হিচাপে জৈৱিক সাৰৰ ব্যৱহাৰ ক্রমে বাঢ়িলৈ ধৰিছে আৰু এই ক্ষেত্রত  অনাগত দিনত জীৱাণুসাৰৰ ভূমিকা অতি গুৰুত্বপূর্ণ হ’ব। বিভিন্ন পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা দেখা গৈছে যে পচনসাৰ, সেউজসাৰ, কেঁচুসাৰ আদিৰ দৰেই জীৱাণুসাৰ এনে এবিধ জৈৱিক সাৰ যিবিধে মাটিৰ উর্বৰতা শক্তি বৃদ্ধি কৰাৰ লগতে গুণাগুণ উন্নত কৰে।

    জীৱাণুসাৰ কি?

জীৱাণুসাৰ হ’ল মাটিৰ উৰ্বৰতা শক্তি বৃদ্ধিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা কিছুমান অণুজীৱ আৰু এইবোৰ বহন কৰা বাহক পদাৰ্থৰ এক মিশ্রণ। ইতিমধ্যে বিজ্ঞানীসকলে সাৰ যোগান ধৰিব পৰা কিছুমান অণুজীৱ চিনাক্ত কৰিছে আৰু বাহক পদাৰ্থৰ সংমিশ্রণৰে জীৱাণুসাৰ প্রস্তুত কৰিছে। অৱশ্যে শস্যভেদে জীৱাণুসাৰ বেলেগ বেলেগ ।   

উদ্ভিদৰ পৰিপুষ্টিৰ বাবে যি ১৭বিধ প্রধান মৌলৰ আৱশ্যক তাৰ ভিতৰত নাইট্র’জেন অন্যতম। বতাহত প্রায় ৭৭ শতাংশ নাইট্র’জেন আছে। কিন্তু মাহজাতীয় শস্যৰ বাহিৰে আন উদ্ভিদে পৰিপুষ্টিৰ বাবে এই ভাগ নাইট্র’জেন পোনপটীয়াকৈ বতাহৰ পৰা আহৰণ কৰিব নোৱাৰে। মাটিত থকা কিছুমান অণুজীৱই বায়ুমণ্ডলৰ পৰা নাইট্র’জেন আহৰণ কৰি উদ্ভিদক যোগান ধৰে। সেইদৰে আন কিছুমান অণুজীৱই মাটিত অদ্রৱীভূত ৰূপত থকা ফছফৰাছক দ্রৱীভূত ৰূপলৈ পৰিৱৰ্তন কৰি গছে আহৰণ কৰিব পৰা অৱস্থালৈ আনে। এনেবোৰ অণুজীৱক বাহক পদাৰ্থৰ লগত মিহলাই জীৱাণুসাৰ প্রস্তুত কৰা হয়। বাহক পদাৰ্থ হিচাপে সাধাৰণতে কয়লা গুৰি, ছাঁই, কাঠৰ গুৰি, শুকান মাটি,বালি আদি ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এনেবোৰ সাৰ গুৰি ৰূপত থাকে। অৱশ্যে বর্তমান জুলীয়া ৰূপতো এইবিধ সাৰ উপলব্ধ হৈছে। জুলীয়া ৰূপৰ জীৱাণুসাৰ প্রায় দুবছৰ কাল নষ্ট নোহোৱাকৈ থ’ব পৰা যায়। আনহাতে গুৰি ৰূপত থকা জীৱাণুসাৰ প্রস্তুত কৰাৰ  ছমাহৰ ভিতৰত ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে।  

    জীৱাণুসাৰৰ প্রয়োজনীয়তা

১)ৰাসায়নিক সাৰৰ  নাটনি পূৰাবলৈ।

২)ৰাসায়নিক সাৰৰ অত্যাধিক প্রয়োগৰ বাবে মাটিৰ গুণাগুণ নষ্ট হোৱা ৰোধ  কৰিবলৈ।   

৩) নাইট্র’জেনযুক্ত সাৰৰ অত্যাধিক প্রয়োগৰ বাবে দূষিত হৈ পৰা বায়ু আৰু পানী বিপদমুক্ত কৰিবলৈ।

৪) ক্রমবৰ্ধমান মূল্যৰ বাবে সুষম পৰিমাণত সাৰ প্রয়োগ কৰিবলৈ অপাৰগ হোৱা ক্ষুদ্র আৰু মজলীয়া কৃষকক সকাহ দিবলৈ।

৫) সাৰ কাৰখানাৰ বাবে হোৱা প্রদূষণ হ্রাস কৰিবলৈ।

   জীৱাণুসাৰৰ উপকাৰীতা

১) শস্য বিশেষে উৎপাদন ২০-৩০% বৃদ্ধি পায়।

২) প্রয়োজন হোৱা নাইট্র’জেন আৰু ফছফৰাছযুক্ত সাৰৰ ২৫% যোগান ধৰিব পাৰে।

৩) উদ্ভিদৰ শ্রীবৃদ্ধিত সহায় কৰে।

৪) মাটিৰ জৈৱিক প্রক্ৰিয়া সক্ৰিয় কৰে।

৫) মাটিৰ স্বাভাৱিক উৰ্বৰতা অটুত ৰাখে।

৬)খৰাং পৰিস্থিতিত শস্যক সুৰক্ষা দিয়াৰ লগতে মাটিত থকা কেতবোৰ বীজাণুৰ আক্ৰমণৰ পৰা উদ্ভিদক ৰক্ষা কৰে।

৭) পৰিৱেশ তথা জীৱ-জন্তুৰ অনিষ্টসাধন নকৰে। 

   জীৱাণুসাৰৰ প্রকাৰ

যোগান ধৰা মৌলৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱাণুসাৰ প্রধানকৈ দুটা প্রকাৰত ভাগ কৰা হয়- ক) নাইট্র’জেন সৰবৰাহকাৰী, খ) ফছফৰাছ দ্রৱীভূতকাৰী

    ক)নাইট্র’জেন সৰবৰাহকাৰীঃ- বিজ্ঞানীসকলে কেতবোৰ অণুজীৱক বাহক পদাৰ্থৰ লগত মিহলাই সাৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি উদ্ভিদক নাইইট্র’জেন মৌল যোগান ধৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। এই জীৱাণুকেইবিধ হ’ল- ৰাইজ’বিয়াম, এজ’স্পাইৰিলাম, এচিট’বেক্টাৰ আৰু এজ’ট’বেক্টাৰ। এই কেইবিধক ব্যৱহাৰ কৰি নাইট্র’জেন সৰবৰাহকাৰী জীৱাণুসাৰ প্রস্তুত কৰা হয় আৰু অণুজীৱৰ নাম অনুসৰি  সাৰকেইবিধক জনা যায়।  

     

       খ) ফছফৰাছ দ্রৱীভূতকাৰীঃ- ফছফৰাছযুক্ত সাৰ প্রয়োগ কৰাৰ পাছত ইয়াৰ অধিকাংশই গছে আহৰণ কৰিব নোৱাৰে। এইভাগ সাৰ  অদ্রৱীভূত ৰূপত মাটিত আৱদ্ধ হৈ থাকি  যায়। কিছুমান অণুজীৱই অদ্রৱীভূত ৰূপত থকা এই সাৰভাগক দ্রৱীভূত ৰূপলৈ পৰিৱৰ্তন কৰি গছে আহৰণ কৰিব অৱস্থালৈ আনে। এনে অণুজীৱক জীৱাণুসাৰ প্রস্তুত কৰিবলৈ ৱ্যৱহাৰ কৰা হয়। অসমত বহুল ভাৱে ব্যৱহাৰ হোৱা ফছফৰাছ দ্রৱীভূতকাৰী সাৰবিধৰ নাম হ’ল ফছফটিকা।  

  

    জীৱাণুসাৰৰ ব্যৱহাৰ

    ক) নাইট্র’জেনৰ বাবেঃ-

+ মাহ জাতীয় শস্যত নাইট্র’জেন সাৰ যোগানৰ বাবে ৰাইজ’বিয়াম।

+ মাহ জাতীয় শস্যবাদে আন শস্যত এজ’স্পাইৰিলাম অথবা এজ’ট’বেক্টাৰ।

+ কুঁহিয়াৰৰ বাবে কেৱল এচিট’বেক্টাৰ।

   খ) ফছফৰাছৰ বাবেঃ-

+সকলো শস্যৰ বাবে ফছফটিকা।

 গুৰি ৰূপত থকা জীৱাণুসাৰৰ প্রয়োগ প্রণালী

ক) বীজ শোধনঃ- দুশ গ্রাম ৰাইজ’বিয়াম/ এজ’স্পাইৰিলাম / এজ’ট’বেক্টাৰ আৰু ২০০ গ্রাম ফছফটিকা ৩০০-৪০০ লিটাৰ পানীত মিহলাই এটা মিশ্রণ প্রস্তুত কৰি তাৰ লগত ১০ কিলোগ্রাম বীজ এনেদৰে মিহলাব লাগে যাতে প্রতিটো বীজত এটা ক’লা বৰণৰ প্রলেপ পৰে। বীজখিনি ছাঁত শুকুৱাই যিমান পাৰি সোনকালে সিঁচিব লাগে।

খ) কঠীয়া নাইবা পুলি শোধনঃ- শাক-পাচলি যেনে- ফুলকবি, বন্ধাকবি, বিলাহী, জলকীয়া, বেঙেনা আদিৰ পুলি ৰোৱাৰ আগেয়ে শিপাবোৰ জীৱাণুসাৰৰ মিশ্রণত ৩০-৪০ মিনিট ডুবাই ল’ব লাগে। তাৰবাবে এক কিলোগ্রাম এজ’ট’বেক্টাৰ আৰু এক কিলোগ্রাম ফছফটিকা পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ পানী লগত মিহলাই জীৱাণুসাৰৰ মিশ্রণটো প্রস্তুত কৰিব লাগে। এইদৰে এক একৰ (৩.৫ বিঘা ) মাটিত ৰুবলগীয়া পুলি শোধন কৰিব পৰা যায়।ধানৰ কঠীয়া শোধন কৰিবলৈ ডৰাটোৰ এচুকত ত্রিভূজৰ আকাৰত এটাত ভেটা দি ল’ব লাগে। ভেটাৰ ভিতৰৰ অতিৰিক্ত পানীভাগ বাহিৰ কৰি ৰৈ যোৱা বোকাখিনিৰ লগত ২ কিলোগ্রাম এজ’স্পাইৰিলাম আৰু ২ কিলোগ্রাম ফছফটিকা মিহলাই ৰুবলগীয়া কঠীয়াৰ শিপা প্রায় দুঘন্টা ডুবাই থব লাগে। এইদৰে এক একৰ (৩.৫ বিঘা ) মাটিত ৰুবলগীয়া কঠীয়া শোধন কৰিব পৰা যায়।

গ) মাটি শোধনঃ- এজ’স্পাইৰিলাম / এজ’ট’বেক্টাৰৰ ৪ কিলোগ্রাম আৰু ফছফটিকাৰ ৪ কিলোগ্রাম ১০০ কিলোগ্রাম পচন সাৰৰ লগত মিহলাই এৰাতি থৈ বীজ সিঁচা নাইবা পুলি ৰোৱাৰ আগেয়ে পথাৰত ছটিয়াই দিব লাগে। আলুৰ ক্ষেত্রত ২০-৩০ দিনৰ পাছত গছ গুৰিত মাটি চপোৱাৰ সময়ত জীৱাণুসাৰৰ এই মিশ্রণটো প্রয়োগ কৰিব লাগে।

     লেখক: উপ-প্রকল্প সঞ্চালক(আত্মা),তিনিচুকীয়াজিলা; ম’বাইল: ৯৪৩৫১৩৫৬৩১